She Figures 2021: Νέα στοιχεία για την πορεία προς την ισότητα των φύλων στην έρευνα και καινοτομία

H νέα έκδοση «She Figures 2021» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ) με τίτλο "Ο δρόμος προς την ισότητα των φύλων στην έρευνα και καινοτομία", που θα δημοσιευτεί το φθινόπωρο του 2021, εστιάζει στην απόσταση που έχει διανυθεί για τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ ανδρών και γυναικών στον ακαδημαϊκό χώρο και την αγορά εργασίας, όπως φαίνεται μέσα από το προδημοσιευμένο σχετικό γράφημα.

Μερικά από τα σημεία που αναδεικνύονται είναι τα ακόλουθα:

• Παρόλο που η διαφορά μεταξύ γυναικών και ανδρών όσον αφορά τους απόφοιτους διδάκτορες έχει μειωθεί (οι γυναίκες αποτελούν το 48%), η υπό-εκπροσώπηση των γυναικών στα τεχνολογικά (ICT) επαγγέλματα παραμένει, με τις γυναίκες να αποτελούν μόλις το 24,9% των αυτοαπασχολούμενων επαγγελματιών.
• Οι γυναίκες εξακολουθούν να υπό-εκπροσωπούνται στις υψηλόβαθμες θέσεις στον ακαδημαϊκό χώρο (αποτελούν το 42,3% του ακαδημαϊκού προσωπικού, με το 26,2% να αντιστοιχεί στις ακαδημαϊκές θέσεις Α' Βαθμίδας), καθώς και σε καίριες θέσεις λήψης αποφάσεων (23,6% των επικεφαλής στα ΑΕΙ).
• Οι γυναίκες παραμένουν λιγότερο επιτυχημένες, σε σχέση με τους άντρες, στην εξασφάλιση χρηματοδότησης για ερευνητικούς σκοπούς (-3,9%) και διατηρούν χαμηλό ποσοστό μεταξύ των κατόχων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (10,7%).

Αξίζει να σημειωθεί ότι το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ), ως Εθνική Αρχή του Ελληνικού Στατιστικού Συστήματος, συλλέγει δεδομένα για την αποτύπωση του ελληνικού συστήματος Έρευνας, Τεχνολογίας, Ανάπτυξης, Καινοτομίας (ΕΤΑΚ), και στο πλαίσιο αυτό έχει συμπεριλάβει τις στατιστικές για τη συμμετοχή των γυναικών σε Ε&Α, στον κατάλογο των εθνικών στατιστικών που δημοσιεύει. Τα δεδομένα που παράγει ενσωματώνονται στις βάσεις δεδομένων του Ευρωπαϊκού Στατιστικού Συστήματος και αντλούνται από διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΟΣΑ και η ΕΕ, για ανάλυση και συγκρίσεις σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΚΤ αποτελεί και τον στατιστικό εκπρόσωπο της χώρας για την εμβληματική έκδοση της ΕΕ «She Figures», συμβάλλοντας στη διαμόρφωση των νέων εκδόσεων, συμπεριλαμβανομένης και της νέας έκδοσης (2021), ενσωματώνοντας τα δεδομένα για τη συμμετοχή των γυναικών στους τομείς της έρευνας, ανάπτυξης και καινοτομίας σε εθνικό επίπεδο.

Παράλληλα το ΕΚΤ, μέσω της συμμετοχής του στο ευρωπαϊκό έργο GENDERACTION, συμβάλλει στην ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στην Ε&Α και στην ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην έρευνα και στο πρόγραμμα Ορίζοντας Ευρώπη. Ειδικότερα, το GENDERACTION έχει δημοσιεύσει Ενημερωτικό Κείμενο για τους κανόνες συμμετοχής στο πρόγραμμα Ορίζοντας Ευρώπη που συνυπολογίζουν τη διάσταση του φύλου, και Κείμενο Θέσης σχετικά με το φύλο στον κοινό σχεδιασμό του προγράμματος Ορίζοντας Ευρώπη για την περίοδο 2021-2024 για το 1ο Στρατηγικό Σχέδιο. Τα κείμενα αυτά προβαίνουν σε έκκληση για δράση μέσω της επεξεργασίας σειράς συστάσεων για την ορθή ενσωμάτωση της αρχής των πολιτικών ισότητας των φύλων στους κανόνες συμμετοχής του Ορίζοντα Ευρώπη.

Η ισότητα των φύλων στον Ορίζοντα Ευρώπη

Από την πρώτη ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (ΕΧΕ) (European Research Area- ERA) το 2012, η ισότητα των φύλων ενισχύθηκε σταδιακά ως προτεραιότητα. Το 2020, στο πλαίσιο του ΕΧΕ, υπήρξε μια νέα δέσμευση για την ισότητα των φύλων στην έρευνα και την καινοτομία, η οποία ενσωματώθηκε σε διάφορα μέτρα και πρωτοβουλίες.   

Το κύριο μέσο για την επίτευξη των στόχων του ΕΧΕ είναι το πρόγραμμα «Ορίζοντας Ευρώπη» (2021-2027), το πρόγραμμα πλαίσιο για την Ε&Α, το οποίο θέτει την ισότητα των φύλων ως οριζόντια προτεραιότητα με στόχο την εξάλειψη φαινομένων ανισότητας στα συστήματα έρευνας και καινοτομίας. Συγκεκριμένα, τα κριτήρια επιλεξιμότητας του νέου προγράμματος για την επίτευξη ισότητας των φύλων είναι:

• Νέο κριτήριο επιλεξιμότητας για την πρόσβαση σε χρηματοδότηση που περιλαμβάνει την ύπαρξη Σχεδίου για την Ισότητα των Φύλων (Gender Equality Plan/GEP) σε ισχύ.
• Η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου (sex and/or gender analysis) στο περιεχόμενο του ερευνητικού έργου αποτελεί πλέον εξ’ ορισμού απαίτηση.
• Η ισόρροπη συμμετοχή των φύλων στις ερευνητικές ομάδες των προτάσεων που υποβάλλονται αποτελεί ένα από τα κριτήρια κατάταξης σε περίπτωση ισοβαθμίας.

Η έκδοση «She Figures» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που πρωτο-κυκλοφόρησε το 2003 και ενημερώνεται έκτοτε κάθε τρία χρόνια, παρακολουθεί με συγκρίσιμα πανευρωπαϊκά δεδομένα την κατάσταση της ισότητας των φύλων στην Ε&Α. Τα δεδομένα ακολουθούν το «χρονολογικό ταξίδι» των γυναικών από την ολοκλήρωση των διδακτορικών σπουδών έως τη συμμετοχή τους στην αγορά εργασίας και την απόκτηση υψηλόβαθμων ρόλων, ενώ διερευνά τις διαφορές στις συνθήκες εργασίας των γυναικών και των ανδρών στον τομέα της έρευνας και καινοτομίας.